Nếu bạn đang ao ước có một làn da khỏe mạnh, căng bóng thì ánh nắng mặt trời chính là kẻ thù không đội trời chung của bạn. Khi bạn tiếp xúc với ánh nắng quá lâu, tia UV sẽ gây tổn thương da. Vậy còn ánh sáng xanh có gây hại cho da không?

Theo một nghiên cứu gần đây, ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử có thể gây ra các phản ứng khiến cho da lão hóa và tăng sắc tố. Có thể các bạn đang lo lắng vì chúng ta phải thường xuyên tiếp xúc với màn hình điện thoại hay máy tính. Thế nhưng chúng ta cũng chẳng thể nào rời xa khỏi các thiết bị này được. Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về ánh sáng xanh và chỉ ra một số cách bảo vệ làn da dưới tác động của ánh sáng xanh. 

Ánh sáng xanh là gì?

Mỗi khi nói về tác hại của ánh sáng, hầu hết tất cả chúng ta đều nghĩ về tia cực tím như tia UVA và UVB. Những bước sóng này chúng ta không thể thấy được. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), UVB tồn tại trong khoảng từ 280 đến 315 nanomet (nm), và UVA tồn tại trong khoảng từ 315 đến 400nm.

Người ta thường cho rằng, tia UVB chủ yếu gây tổn thương da dẫn đến ung thư da, trong khi tia UVA chủ yếu gây ra các loại tổn thương da thẩm mỹ, như sớm hình thành nếp nhăn và các đốm nâu. Dù là loại tia nào thì tiếp xúc tia UV cũng có nguy cơ ung thư da. Vì vậy chúng ta rất nên chọn những loại kem chống nắng bảo vệ toàn diện, có khả năng chống lại tia UVA và UVB (Fun fact: Chỉ số SPF trên kem chống nắng chỉ biểu thị khả năng chống tia UVB mà không biểu thị thông tin về UVA).

Mặt khác, ánh sáng khả kiến là một phần của quang phổ, và có thể nhìn thấy được. Hầu hết chúng ta đều có thể thấy bước sóng trong khoảng 380 đến 700nm. Do đó, vì ánh sáng màu xanh ở mức 400 đến 490nm nên chúng ta có thể thấy được (mặc dù không phải lúc nào chúng ta cũng thấy màu xanh). Mặc dù chúng ta thường không chú ý đến ánh sáng khả kiến, nhưng một cơ quan nghiên cứu đã chỉ ra rằng, loại ánh sáng này (gồm ánh sáng xanh) có thể gây tổn thương da. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu khác cũng cho thấy tiếp xúc với ánh sáng xanh, da sẽ có nguy cơ hình thành hoặc làm trầm trọng thêm các dấu hiệu lão hóa và gia tăng sắc tố, đặc biệt là nám. 

Trên hành tinh mà chúng ta đang sống, nguồn ánh sáng khả kiến lớn nhất và có tia cực tím mạnh nhất là mặt trời, đó là lý do tại sao việc bảo vệ da dưới ánh nắng mặt trời, ngay cả khi có mây che phủ rất quan trọng. Nhưng các thiết bị điện tử như máy tính xách tay, điện thoại, TV, máy tính bảng, v.v. cũng tạo ra ánh sáng xanh. Việc có tiếp xúc với các nguồn ánh sáng xanh này có nguy cơ gây tổn thương da hay không thì chưa rõ. Nhưng việc chúng ta phải tiếp xúc với loại ánh sáng này hàng giờ liền, cộng với những quan điểm về tác hại của nó thì ánh sáng xanh thật sự rất đáng quan ngại.

Ánh sáng xanh có gây ra nếp nhăn và gia tăng sắc tố da?

Đây là một câu hỏi không hề dễ trả lời. Cho đến nay, hầu hết các nghiên cứu về vấn đề này đều thực hiện trong phòng thí nghiệm và nghiên cứu về một số mẫu da hoặc tế bào da. Phó giáo sư da liễu tại Trường Y khoa Keck của USC, Jenny Hu, cho biết, chỉ có một và ca được nghiên cứu ở người nhưng hầu hết đều ở quy mô nhỏ.

Trong một số điều kiện nhất định, ánh sáng xanh sẽ có tác động lên da. Vào năm 2006, một nghiên cứu được in trên tờ Photochemistry and Photobiology đã cho thấy sự ảnh hưởng của các loại ánh sáng khác nhau lên da. Họ cho các mẫu da (của người da trắng) tiếp xúc với tia UV ở bước sóng dưới 400nm, và ánh sáng khả kiến với bước sóng trên 400nm. Trong đó, những cường độ ánh sáng này được mô phỏng theo ánh sáng mặt trời, chứ không phải các thiết bị điện tử.

Các nhà nghiên cứu đã đo lượng gốc tự do mà da tạo ra để phản ứng với ánh sáng. Họ cũng đo mức độ kem chống nắng có thể bảo vệ da khỏi sự hình thành gốc tự do. Kết quả của họ cho thấy cả tia cực tím và ánh sáng khả kiến có thể kích hoạt sự hình thành các gốc tự do trong da. Nhưng ánh sáng khả kiến ít tác động lên da hơn tia UV. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng tính ra rằng khoảng một phần ba tổng số gốc tự do được hình thành trong các mẫu nghiên cứu (được tính bởi phương pháp mất cân bằng oxy hóa gây ra bởi sự hình thành gốc tự do) được tạ ra khi tiếp xúc với ánh sáng khả kiến.

Khi sự mất cân bằng oxy hóa cao, các dấu hiệu lão hóa sớm và các loại tổn thương da khác có thể hình thành. Ngoài ra, khả năng chống tia UVA của nhiều loại kem chống nắng không bảo vệ chúng ta khỏi ánh sáng trên 380nm. Trên thực tế, một nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng mất cân bằng oxy hóa gây ra bởi ánh sáng xanh có thể tạo ra một loạt các phản ứng khác làm làm suy giảm collagen.

Tuy nhiên, những nghiên cứu này chỉ được thực hiện trong phòng thí nghiệm, mà không được nghiên cứu trên người. Do đó, những kết quả nghiên cứu cũng không thể chính xác hoàn toàn khi ứng dụng lên con người.

Khắc phục được nhược điểm đó, nhiều nghiên cứu khác đã được tiến hành. Trong đó có chủ tịch khoa da liễu tại Mount Sinai West, Andrew Alexis đã công bố một nghiên cứu trên 22 người ở mọi màu da khác nhau (gồm 2 loại da fitzpatrick II là da sáng hơn, và 20 loại da từ IV đến VI là da tối hơn) vào năm 2010 trên tạp chí Journal of Investigative Dermatology. Các nhà nghiên cứu đã cho phần phần lưng dưới của những người tham gia thí nghiệm tiếp xúc với tia UV và ánh sáng khả kiến 7 lần trong vòng 2 tuần. Mức độ tiếp xúc với ánh sáng trong thí nghiệm này rất cao, tương đương mức độ bạn tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong một ngày. Sau đó, họ phân tích sự thay đổi sắc tố da dưới kính hiển vi và lấy sinh thiết ở vùng da này để xem xét những thay đổi trong các tế bào.

Ở những người có làn da sẫm màu, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng sự gia tăng sắc tố được kích hoạt bởi ánh sáng khả kiến khác biệt rõ rệt so với ánh sáng do tia UVA gây ra. Sắc tố do UVA gây ra bắt đầu xám dần và chuyển sang màu nâu sau khoảng 24 giờ, và sau đó mờ dần trong suốt quá trình nghiên cứu. Nhưng sắc tố liên quan đến ánh sáng khả kiến lại có màu nâu sẫm ngay từ ban đầu và thấy rõ trên da trong suốt hai tuần nghiên cứu. Tuy nhiên, những người có làn da sáng không bị gia tăng sắc tố sau khi tiếp xúc với ánh sáng khả kiến.

Một nghiên gần đây với quy mô lớn hơn, được công bố vào năm 2013 trên Photodermatology, Photoimmunology, và Photomeesine, đã tìm thấy kết quả tương tự. Các nhà nghiên cứu đã đưa cho 68 phụ nữ bị nám (hầu hết trong số họ không phải là da trắng, loại da Fitzpatrick IV và V) một loại kem chống nắng để sử dụng trong tám tuần. Một nửa trong số họ sử dụng kem chống nắng chỉ bảo vệ chống lại tia UV trong khi nửa còn lại dùng kem chống nắng bảo vệ cả tia UV và ánh sáng khả kiến. Tất cả những người tham gia cũng được điều trị nám bằng hydroquinone ngoài da.

Kết quả cho thấy những người tham gia ở cả hai nhóm đều đã cải thiện được nám trong quá trình nghiên cứu. Nhưng những người trong nhóm có kem chống nắng tia UV và ánh sáng khả kiến đã cải thiện rõ rệt hơn so với những người trong nhóm chỉ có UV.

Những nghiên cứu này cho thấy rằng ánh sáng khả kiến có thể làm gia tăng sắc tố, đặc biệt là ở những người có làn da tối màu, có nhiều nguy cơ phát triển các vấn đề về sắc tố da.

Ở cấp độ tế bào, một nghiên cứu khác cho thấy ánh sáng xanh đặc biệt kích hoạt thụ thể trên tế bào melanocytes (tế bào da tạo ra sắc tố melanin), và “khởi động” quá trình hình thành sắc tố trong tế bào. Thụ thể này (opsin-3) tương tự như các thụ thể nhạy cảm với ánh sáng có trong mắt. Do đó, ánh sáng tia cực tím làm tăng sắc tố trong da thông qua các thụ thể melanocyte và các loại tế bào da khác.

Tuy nhiên, tất cả các nghiên cứu trước đây đều liên quan đến tia UV và ánh sáng khả kiến cường độ cao. Vậy mức độ tiếp xúc ánh sáng thấp hơn thông qua việc sử dụng các thiết bị như máy tính xách tay và điện thoại có gây hại cho da? Để trả lời điều đó, Bác sĩ Alexis đã nhắc đến một nghiên cứu được công bố từ vài tháng trước. Trong 5 ngày thí nghiệm, 12 bệnh nhân bị nám có 30 phút mỗi ngày tiếp xúc với cường độ ánh sáng tương đương với 8 giờ tiếp xuc ánh sáng.

Các nhà nghiên cứu chỉ cho một nửa khuôn mặt của các bệnh nhân tiếp xúc với ánh sáng. Sau đó, họ đánh giá hai bên khuôn mặt của mỗi người tham gia, và phát hiện ra rằng không có sự khác biệt rõ rệt nào của các phần nám giữa hai bên khuôn mặt.

Các kết quả cho thấy, ở khoảng cách 20cm, trong 5 ngày sử dụng máy tính cường độ cao suốt tám giờ mỗi ngày không làm các vết nám nặng thêm. Tuy vậy, đây là kết quả chỉ trong vài ngày, nên chúng ta không thể loại trừ nguy cơ da bị tổn thương do tiếp xúc với màn hình trong thời gian dài, hoặc thậm chí chỉ trong vài tháng.

Chúng ta có cần phải lo lắng về ánh sáng xanh?

Thứ nhất, đây là một vấn đề chỉ mới được nghiên cứu gần đây, và cũng chưa được giới khoa học cùng thống nhất đưa ra một quan điểm nào. Vì vậy, tùy vào quan điểm của từng người mà chúng ta sẽ nhận được những câu trả lời khác nhau.

Dựa vào những gì đã được nghiên cứu thì chúng ta chỉ cần thoa kem chống nắng mỗi ngày thì sẽ không cần lo ngại về tác hại của ánh sáng khả kiến từ điện thoại. Tuy nhiên, với một số trường hợp đặc biệt như những bạn dễ bị nám thì có biện pháp nào không?

Nám là một tình trạng da rất khó điều trị vì nó dễ phản ứng với rất nhiều tác nhân khó kiểm soát, bao gồm cả ánh sáng. Bác sĩ Alexis giải thích rằng, ông đã tốn rất nhiều công sức để giải quyết các vết nám, nhưng sau đó chúng vẫn quay trở lại do phản ứng của nó. Do đó, tiếp xúc với ánh sáng khả kiến, cụ thể là ánh sáng xanh, chính là một trong những thách thức trong việc chữa trị nám.

Vì vậy, nếu bạn bị nám hoặc dễ bị tăng sắc tố da, thì bác sĩ Alexis khuyên bạn nên có những biện pháp bảo vệ da phù hợp như hạn chế sử dụng đồ điện tử, thoa kem chống nắng có tác dụng chống ánh sáng xanh (trên 1 phút). Và đừng quên rằng nguồn sáng gây hại cho da nhất là ánh sáng mặt trời chứ không phải các thiết bị điện tử.

Đừng quên sử dụng kem chống nắng hàng ngày

Tuy nhiên, đối với bác sĩ Hu, những bằng chứng khoa học hiện tại chưa đủ để cô khuyến khích các bệnh nhân nên dùng kem chống nắng ngừa ánh sáng xanh. Thường xuyên thoa kem chống nắng bảo vệ toàn diện là biện pháp duy nhất và tối ưu nhất để bảo vệ làn da dưới ánh nắng mặt trời. Do đó, chúng ta cũng không cần phải vất vả tìm một sản phẩm chống ánh sáng khả kiến thêm nữa.  

Theo bác sĩ Hu, những nghiên cứu về vấn đề này chỉ mang tính sơ bộ. Vì vây, trước khi có những nghiên cứu cụ thể thì bác sĩ Hu vẫn chưa muốn đưa ra những lời khuyên cụ thể. Tuy nhiên, những bệnh nhân bị nám nặng và muốn cẩn thận hơn thì họ nên hạn chế tiếp xúc với ánh sáng xanh.

Ngoài ra, chúng ta cũng đừng quên rằng ánh sáng khả kiến như ánh sáng xanh, ánh sáng đỏ có thể mang lại hiệu quả tích cực đối với một số vấn đề da như bệnh vảy nến. Do đó, chúng ta nên tìm hiểu về cả hai mặt lợi và bất lợi của các phương pháp điều trị.

Những cách bảo vệ da khỏi ánh sáng xanh hiệu quả

Nếu bác sĩ da liễu khuyên bạn hoặc bản thân bạn cảm thấy của mình cần có thêm những bước bảo vệ da, thì các bạn nên kiểm tra kỹ kem chống nắng có thành phần chống ánh sáng xanh hay không. Trong đó, thành phần chống nắng vô cơ như Zinc Oxide và Titanium Dioxide là thành phần có hiệu quả trong việc hấp thụ ánh sáng và được sử dụng trong kem chống nắng và ánh sáng khả kiến được công bố trong nghiên cứu năm 2013.

Mặc dù chưa có kết luận cụ thể nhưng bác sĩ Alexis vẫn khuyên một số bệnh nhân của ông sử dụng kem chống nắng có chứa thành phần chống nắng vô cơ với hy vọng những sản phẩm này có thể chống lại ánh sáng xanh. May mắn thay, nhiều loại kem chống nắng chống tia UVB và UVA truyền thống (đặc biệt là kem chống nắng khoáng chất) đã chứa thành phần này. Tuy nhiên, những sản phẩm không cần kê đơn chưa được thử nghiệm lâm sàng để chứng minh rằng chúng thực sự bảo vệ chống lại ánh sáng xanh hoặc ngăn ngừa nám trở nên nặng hơn.

Bác sĩ Alexis cho biết, đôi khi ông cũng cho bệnh nhân dùng thêm thực phẩm bổ sung là polypodium leucotomos, một chiết xuất từ dương xỉ (Heliocare, Sunsafe). Đây không phải là một sự thay thế cho kem chống nắng, và FDA cũng không có quy định chặt chẽ về ngành công nghiệp thực phẩm bổ sung này. Tuy nhiên, một nghiên cứu giấu kín kép năm 2018 (cả bệnh nhân và bác sĩ đều không biết bệnh nhân nằm trong nhóm điều trị hay nhóm chứng), đã cho thấy hiệu quả của hợp chất này, bên cạnh kem chống nắng và hydroquinone. Nếu bạn đang có nguy cao bị cơ tổn thương da do ánh nắng mặt trời thì đây cũng là một cách điều trị đáng lưu ý.

Viên uống chống nắng hiện có bán tại SkinStore. bạn đọc có thể mua hàng tại link:

https://www.skinstore.vn/product/sunsafe-rx-60-capsules-52

Tóm lại, nếu bạn đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng sắc tố da hoặc lo ngại về các dấu hiệu lão hóa, thì các bạn nên tham khảo với bác sĩ da liễu về việc nên dùng oxit sắt hay không và những phương pháp điều trị phù hợp.