Supapan Pichaironarongsongkram đang giải thích nghệ thuật quản lý những người đàn ông cứng rắn vận hành một đội gồm 90 phà, tàu chở khách và chở hàng trên sông Chao Phraya ở Bangkok. “Khi làm việc với đàn ông, đừng làm việc với tư cách đàn bà và đàn ông. Đàn ông sẽ luôn coi thường phụ nữ. Có lẽ họ không nghĩ tôi biết nhiều. Tôi đối với họ như một người bạn hoặc người mẹ. Tôi bảo vệ họ. Nếu họ biết điều đó, họ sẽ tin tôi. Họ biết họ sẽ không bao giờ mất việc.” Nếu không cảm thấy có trách nhiệm tiếp tục công việc kinh doanh của gia đình, bà sẽ đi theo nghề tinh tế hơn, có lẽ là sử dụng tấm bằng tiếng Pháp hoặc theo đuổi sự nghiệp làm nghệ sĩ dương cầm. Nhưng, Pim, người con duy nhất của bà, nói rằng vẻ ngoài hiền lành của mẹ cô gây hiểu lầm: “Bà làm việc sáu ngày một tuần. Bà không có bằng kỹ sư, nhưng bà hiểu tất cả các chi tiết kỹ thuật của tàu, vật liệu, độ nổi cần thiết để tàu nổi, chiều rộng của sông, độ sâu của sông. Bà làm như không biết nhiều, nhưng bà biết mọi thứ. Không đùa với bà được đâu.” Cho đến khi qua đời năm 2007, người chồng làm kiến trúc sư của Supapan, Pao Pichaironarongsongkram, cũng tham gia lãnh đạo công ty, nhưng những người phụ nữ luôn làm chủ.
Hai trong bốn thế hệ của công ty gia đình: Supapan cùng con gái Natapree (Pim).
Tập đoàn tư nhân tạo ra doanh thu 30 triệu đô la Mỹ mỗi năm, nhưng con số này dự kiến sẽ tăng cao trong thập kỷ tới vì hai lý do: Supapan dự định thay thế toàn bộ đội tàu gỗ tốc hành ngoài trời bằng tàu nhôm cao tốc, có máy lạnh và kiểu dáng bóng bẩy, có thể là tàu hai thân lướt trên mặt nước. Và Pim đang lập kế hoạch đầu tư 300 triệu đô la Mỹ của tập đoàn vào bất động sản, phần lớn trong đó chưa phát triển. 57 tàu Chao Phraya Express đóng góp 1/3 doanh thu. Chúng hoạt động như xe buýt công cộng với 20 km đi và về dọc con sông, chở hơn 100 ngàn hành khách mỗi tháng. Tỉ lệ đóng góp của chúng trong các khoản thu của tập đoàn có thể thu hẹp khi kinh doanh bất động sản phát triển, nhưng cả hai mẹ con đều nói rằng tàu thuyền sẽ luôn là hoạt động kinh doanh cốt lõi. “Khi bạn nhìn thấy thương hiệu Supatra, bạn biết nó phải gắn liền với nước,” Supapan nói . Ngay cả trong một khu vực nổi tiếng với các công ty thuộc sở hữu gia đình được kiểm soát bởi các thế hệ tiếp nối, Pichaironarongsongkrams có thể là độc nhất. Nhiều cô con gái đang tiếp quản công ty từ cha họ trên khắp châu Á. Nhưng con gái tiếp quản từ mẹ là rất hiếm, và thế hệ con gái thứ tư dự tính lên nắm dây cương là điều chưa từng có. Tổng cộng, chỉ có khoảng 3% doanh nghiệp mới trên toàn thế giới duy trì trong gia đình và trong cùng một doanh nghiệp trong ba thế hệ, theo các nghiên cứu cho biết.
Một cách vô tình, người mẹ đáng gờm của Supapan, Supatra Singholaka, có thú vui khác thường khi bà không bận rộn với công ty tàu thuyền. “Bà ấy thích mua đất,” Supapan nhớ lại. Có nhiều mảnh đất trên khắp Thái Lan đang chờ được phát triển, từ Bangkok đến bờ biển phía bắc tỉnh Chiang Rai. Pim thành lập Supatra Real Estate Co. năm 2015, và công ty con này đã mở hai khách sạn ven sông và hai trung tâm mua sắm nhỏ Pim có sự chuẩn bị lý tưởng cho việc tiếp quản. Năm 2004, sau khi tốt nghiệp trung học tại học viện Le Rosey của Thụy Sĩ, cô đến trường Quản trị Khách sạn của ĐH Cornell. Mẹ cô khi đó mới mở hai nhà hàng ven sông và một khách sạn nghỉ dưỡng ở thị trấn ven biển Hua Hin, có được lợi nhuận ban đầu trong ngành khách sạn, và Pim muốn xây dựng và sở hữu nhiều khách sạn hơn. Nhưng việc học tại Cornell đã mở rộng tầm nhìn của cô. “Tôi muốn xây dựng không chỉ khách sạn. Tôi muốn tham gia vào lĩnh vực bất động sản, xây dựng chung cư, căn hộ, có thể bán lẻ.” Sau một năm làm chuyên gia phân tích tại Colliers International ở Bangkok, cô trở về Mỹ để lấy bằng thạc sĩ về phát triển bất động sản tại ĐH Columbia. Pim nói cô học được “cách tư duy 360 độ về một dự án. Nó trang bị cho bạn trong các giai đoạn phát triển. Ai là cổ đông? Ai là nhà đầu tư? Làm sao để được đầu tư? ”.
Trở lại Bangkok năm 2011, cô đối mặt với thử thách đầu tiên: phải làm gì với một mảnh đất ven sông đắt giá. Khi đó là một bãi đậu xe, mảnh đất rộng gần 5.000 m2 tiếp giáp với bến tàu Tha Chang của Supatra, nơi hàng ngàn du khách cùng với sinh viên theo học hai trường đại học gần đó đi qua hằng ngày để tham quan các thắng cảnh của thành phố hoàng gia cũ. Sau khi thu xếp nghiên cứu khả thi, Pim quyết định xây dựng Tha Maharaj, trung tâm thương mại hai tầng nằm trước một công viên công cộng dọc bờ sông. “Tôi tự thực hiện gói vay, thương lượng điều khoản, nói chuyện với kiến trúc sư,” cô nói. Sau đó, cô phải chọn ra 42 cửa hàng, kiốt, nhà hàng và một vài đơn vị thuê văn phòng để lấp đầy không gian. Khi đó mới 26 tuổi, đôi khi cô nhận ra những đối tác thuê tiềm năng có thể phát hiện ra cô vẫn còn trẻ: “Tôi cứ nói rằng mình điều hành công ty nhánh của Supatra thì sẽ ổn.” Cùng thời gian đó, Pim cũng phát triển ba dự án bên kia sông từ Bangkok ở Thonburi. Cô biến một tòa nhà chung cư thành khách sạn Riva Surya 68 phòng, xây dựng khách sạn boutique Riva Arun 25 phòng và biến một trung tâm mua sắm cũ kỹ thành trung tâm thương mại cỡ nhỏ Wang Lang vào năm ngoái. “Sau rất nhiều đầu tư trong vài năm qua, Supatra Real Estate đang thua lỗ,” cô nói, “nhưng vẫn có doanh thu, và tương đương kỳ vọng của chúng tôi. Đối với mỗi đơn vị kinh doanh, chúng tôi đều kỳ vọng tăng trưởng, nhưng mỗi công ty một khác.” Nhìn chung, cô nói, tập đoàn kiếm được tiền, nhờ vào lợi nhuận ổn định của kinh doanh tàu thuyền. Lĩnh vực kinh doanh này sắp được làm mới.
Supapan dự định chi hơn 20 triệu đô la Mỹ vào các tàu cao tốc cho dịch vụ tốc hành bắt đầu từ năm 1971 và chiếm hầu hết doanh thu của mảng kinh doanh tàu thuyền. Để gọi vốn cho kế hoạch nâng cấp đầy tham vọng này, hai mẹ con đang xem xét danh sách thị trường chứng khoán, đăng ký một đối tác hoặc cả hai. Đối tác rất có thể sẽ là công ty nước ngoài vì các chuyên gia trong thiết kế tàu chạy trên sông đến từ nước ngoài. Nhận thức rõ rằng “khách du lịch thích thuyền gỗ,” hai người nhanh chóng quyết định những chiếc thuyền cũ sẽ được chuyển sang dịch vụ du lịch, như chở thuê, đưa đón tại khách sạn hoặc đi chuyến một lần.
Sự ra đời các tuyến đầu tiên của tàu Skytrain vào năm 1999 và tàu điện ngầm MRT vào năm 2004 nâng cao kỳ vọng về sự thoải mái và nhanh chóng trong vận tải công cộng. Một khi đội tàu mới được khai thác, dịch chuyển từ đường sắt chở khách sang thuyền sang xe buýt có điều hòa sẽ “trơn tru,” Pim nói. “Chúng tôi muốn tốc độ cao để chạy đua với thời gian,” Supapan giải thích.“Mọi người sẵn sàng mua thời gian. Chúng tôi đi nhanh hơn nhiều so với xe buýt và rất đúng giờ. Nó sẽ thay đổi hoàn toàn thị trường.” Hơn nữa, chính phủ sẽ cho phép công ty tăng giá vé. Đến cuối năm, hành khách sẽ có thể sử dụng thẻ tích lũy giá trị trên cả tàu thuyền tốc hành và hai tuyến tàu điện ngầm. Khi quá trình hiện đại hóa tiến triển, Pim trở nên say sưa hơn với các hoạt động tàu thuyền. “Tôi không tham gia kinh doanh tàu thuyền,” cô nói, nhưng trong năm qua cô đã nhúng tay vào bằng việc quản lý sáu hợp đồng cho thuê.
Cô thêm đặt chỗ trực tuyến thông qua các dịch vụ như TripAdvisor và các đại lý tour vào kênh đặt phòng truyền thống tại khách sạn và đại lý du lịch. Cô muốn thêm các chuyến tham quan bên ngoài Bangkok, có thể là đến bãi biển. “Tôi đang làm cho chúng tôi thêm hấp dẫn,” cô nói. Cô cũng thuyết phục mẹ mình chuyển đổi hầu hết đội ngũ quản lý làm việc sáu ngày sang còn năm ngày một tuần: “Tuyển dụng trở nên quá khó.” Trong những năm đầu sự nghiệp, Pim nói, điều quý giá nhất cô học được từ mẹ là “hết sức thẳng thắn. Nếu vấn đề không ổn, tôi phải đối mặt để giải quyết.” Trong nền văn hóa đề cao krengjai – sự tôn kính, hoặc từ chối phản kháng – không dễ để có được phẩm chất đó. Vì Supapan cũng cho phép cô “trải nghiệm những quyết định dở của bản thân,” Pim học được rằng những quyết định nhanh chóng và thẳng thắn sẽ tiết kiệm thời gian và lo nghĩ về lâu dài. Về phần mình, Supapan thấy Pim có một số kỹ năng kinh doanh mà bà không có: “Tôi nghĩ cô bé khá thông minh. Điều tôi ngưỡng mộ cô bé là cô ấy biết thương lượng. Đó là một nghệ thuật. Kinh doanh là liên tục thương lượng và thỏa hiệp. Với tôi, tôi vẫn nhìn ra lỗi. Tôi vẫn luôn tranh luận. Còn Pim điềm đạm, nhưng có nguyên tắc. Nó biết từ chối.” Để hợp lý hóa hoạt động điều hành, Pim đang cố gắng thuê ngoài càng nhiều càng tốt – cho dù là đội ngũ quét dọn hay quản lý chuyên nghiệp – và tạo thành một đội ngũ chặt chẽ mà cô có thể tin tưởng.
Từ sổ lưu niệm: Supapan và Natapree khi còn nhỏ cùng mẹ của Supapan, Supatra, người thích mua bất động sản lúc rảnh rỗi.
Với dịch vụ đi tàu bắt đầu lúc bình minh, các cửa hàng đóng cửa lúc 10 giờ tối và các khách sạn mở cửa cả ngày, “luôn luôn có vấn đề” và theo đó là tin nhắn Cô muốn đạt đến trạng thái, nếu cô và mẹ gặp những đối tác tiềm năng ở châu Âu hoặc đi nghỉ, như kỳ nghỉ ở Iran vào tháng năm, cô không cảm thấy bắt buộc phải thường xuyên kiểm tra điện thoại. Supapan nói đùa rằng nếu Pim không có con, “giống nòi của chúng ta sẽ tuyệt chủng.” Nhưng Pim, sống cùng mẹ, nói rằng cô không cảm thấy áp lực phải kết hôn. Đối với chuyện kế thừa tiếp theo, vẫn chưa có kế hoạch, và Pim cũng không thấy cần. “Mẹ tôi vẫn rất nhanh nhẹn. Bà làm mọi thứ nhanh hơn mọi người ở độ tuổi của tôi. Trong các cuộc họp, bà thường nhận ra mọi thứ trước tôi. Bà nắm được vấn đề. Tôi nghĩ bà lấy năng lượng từ công việc.”
Bốn phụ nữ và những chiếc phà
Khoảng 100 năm trước, người đứng đầu đế chế Supatra, Boonpan, thành lập doanh nghiệp ngày nay là Supatra & Chao Phraya Express Boat Group. Những chiếc thuyền bằng cỡ thuyền ba ván và do những người chèo thuyền đứng khua mái chèo bằng một chân. Sinh ra ở Chiang Mai, Boonpan hộ tống công chúa nổi tiếng phương bắc Dara Sami xuôi sông vào năm 1886 trên đường trở thành một trong nhiều người vợ của vị vua người Xiêm Chulalongkorn (Rama V). Boonpan kết hôn với một quan chức người Xiêm và định cư trên bờ tây của dòng sông (nơi có nhà hàng River House của gia đình ngày nay). Bà gửi con gái út 12 tuổi, Supatra Singholaka, đến sống và phục vụ trong cung điện của Rama VI. Supatra sau đó nhớ lại sáu năm trong chiếc lồng mạ vàng, chơi tennis, bida và bài tây với hai nữ hoàng.
Sinh ra ở Chiang Mai, Boonpan, người phụ nữ đầu tiên kinh doanh tàu thuyền, tiếp tục để tóc kiểu miền bắc nước Xiêm.
Bà trở về nhà vào năm 1930, và ngay sau đó mẹ bà qua đời. Supatra chắc hẳn đã bắt kịp việc học bằng cách nào đó, theo con gái bà là Supapan Pichaironarongsongkram phỏng đoán, bởi bà đã vượt qua kỳ thi để theo học lớp khai giảng tại ĐH Thammasat năm 1934. Bốn năm sau, bà là một trong bốn phụ nữ duy nhất trong khóa tốt nghiệp ngành luật hàng ngàn người, trong khi quản lý hoạt động kinh doanh phà. Supatra dần dần thay thế thuyền ba ván thành thuyền động cơ ngoài. Vào thời điểm bà được tờ Bangkok Post phỏng vấn vào năm 1965, Supatra Motor Launch Co. có 300 nhân viên và có các hoạt động lắp đặt và sửa chữa tàu thuyền và cầu tàu. Mảng kinh doanh phà giảm 40% qua một đêm khi cây cầu đầu tiên trong mười cây cầu bắc qua sông mở cửa vào năm 1971, nhưng lợi nhuận nhiều hơn phục hồi sau khi bà giới thiệu các tàu tốc hành chạy xuôi ngược trên sông ngay sau đó. Là nhà vận động nổi bật về quyền hợp pháp của phụ nữ đã kết hôn đối với việc mua và sở hữu tài sản và khởi xướng ly hôn, Supatra có quan điểm khác biệt về vai trò của phụ nữ Thái Lan thuộc tầng lớp trên. Bà nói với tờ Bangkok Post rằng bà kỳ vọng hai con gái của mình tham gia công ty sau khi du học: “Tôi đã thành công trong kinh doanh và chúng cũng có thể.” Con gái út của bà, Patravadi Mejudhon, thay vào đó trở thành nữ diễn viên và đạo diễn sân khấu. Sau khi học ở Thụy Sĩ và Anh, Supapan theo học chuyên ngành tiếng Pháp tại ĐH American ở Washington, DC, và làm việc trong thời gian ngắn cho tổ chức Du lịch Thái Lan, nhưng nhanh chóng phải thực hiện bổn phận. Sau cái chết của mẹ vào năm 1993, bà đa dạng hóa bằng cách điều chỉnh dịch vụ đi tàu cho khách du lịch và mở nhà hàng và khách sạn. “Bà không chọn công việc này,” con gái của bà, Pim cho biết, “nhưng bà nói, ‘Nếu được giao trách nhiệm, thì mình phải làm cho tròn.